فیوز گازی چیست ونحوه عملکرد آن چگونه است؟

فیوز گازی چیست و نحوه عملکرد آن چگونه است؟

فیوز گازی (Gas Fuse) یک دستگاه ایمنی است که به منظور جلوگیری از خطرات ناشی از نشت گاز یا فشار بیش از حد در سیستم‌های گازی کلیه واحدهای ساختمانی استفاده می‌شود. عملکرد اصلی یک فیوز گازی این است که در صورت وقوع نشت گاز، عبور جریان گاز بیش از حد، یا خرابی در سیستم گاز، باعث قطع جریان گاز و جلوگیری از وقوع حوادث و انفجار می‌شود.

معیار انتخاب فیوز گازی چیست؟

عملکرد این شیر شبیه فیوز برق است برای انتخاب فیوز گاز ابتدا باید بدانیم آن را در کدام قسمت قصد داریم نصب کنیم و بعد از آن باید سایز لوله آن قسمت را مشخص کنیم .

در مرحله بعد جای نصب شیر میزان گاز عبوری یا مصرفی باید مشخص شود. در یک اندازه معین بر حسب دبی جریان گاز، انواع فیوز گازی طبق استاندارد وجود دارد. بنابراین معیار انتخاب فیوز گازی اندازه یا سایز لوله گاز و دبی جریان گاز می باشد.

نحوه عملکرد یک فیوز گازی به شرح زیر است:

فیوز گازی قطعه ای مکانیکی است که با قرار گرفتن در مسیر جریان گاز، از عبور جریان نامتعارف جلوگیری می کند. هر زمان عبور جریان گاز بیش از حد مجاز گردد، نیروی وارد آمده به پیستون فیوز گازی به حدی میرسد که با ارتجاع فنر حساس ، پیستون مانع عبور گاز می گردد.
جریان نا متعارف در اثر حوادثی از قبیل : سیل، زلزله، آوار و تخریب های تعمدی، جنگ، بمباران و سهل انگاری کودکان و سالمندان که باعث شکستگی لوله و اتصالات گاز می شود اتفاق می افتد.

به طور معمول به دو بخش تقسیم شده است
فشار معمول: در شرایط معمولی، فشار گاز در دو طرف فیوز گاز تقریباً برابر است و سیستم لوله کشی در وضعیت عادی کار می کند.

وقوع نشت یا افزایش فشار: اگر نشت گاز یا افزایش مصرف بیش از حد در سیستم گاز رخ دهد، یا تداخلی در مسیر تامین گاز ایجاد ‌شود باعث مسدود شدن آن می‌شود، و نهایتاً جریان گاز به سیستم قطع می‌شود.

فیوز گازی به عنوان یک سیستم ایمنی فوق‌العاده مهم در جلوگیری از انفجار و حوادث ناشی از گاز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه به صورت دائمی نصب می‌شود و در صورت وقوع نشت یا افزایش فشار به طور خودکار و فوری واکنش نشان می‌دهد تا خطرات مرتبط با گاز را کاهش دهد و ایمنی را بهبود بخشد.

این قطعه عملکردی کاملا مکانیکی دارد که در مسیر شبکه گازرسانی قرار می گیرد و هر گونه مصرف نامتعارف را با توجه به نوع آن که قبلا برای سیستم طراحی شده را درک کرده و از عبور نامتعارف جریان گاز جلوگیری به عمل می کند، به این معنا که فیوز قطع گاز به مجرد اینکه هر گونه مشکل در شبکه گاز شهری و یا لوله کشی گاز ساختمان که باعث خروج بیش از حد تعیین شده گاز شود، جریان گاز را به صورت اتوماتیک قطع می نماید و پس از رفع عیوب شبکه در فشارهای پایین، جریان را به صورت اتوماتیک مجدداً برقرار می سازد؛ و توصیه می گردد در فشارهای بالا وصل مجدد جریان گاز به صورت دستی انجام شود
نا گفته نماند که این نوع فیوزها با نام های دیگر در اکثر تاسیسات مکانیکی به کار میرود.

عملکرد فیوز گازی را دو ویژگی اصلی برجسته می نماید.

1- فیوز گاز ضمن عبور جریان نامی (که برای آن تعریف شد) حتی در بیشترین مقدار آن بطور کامل ایمن، در حالت باز باقی می ماند.
2- فیوز گاز در صورتی که دبی آن ( میزان مصرف برحسب متر مکعب در ساعت ) در زمان وقوع حادثه از میزان تعریف شده تجاوز کند، بطور خودکار در کسری از ثانیه عمل میکند و جریان گاز را قطع می کند.

ویژگی های فیوز گازی
• قطع خودکار نشتی گاز
• تسهیل در تشخیص سیستم نشت گاز
• نشان دهنده سطح پایین گاز Lp در سیلندر
• درصدی از مصرف منظم گاز را ذخیره می کند
• کنترل میزان گاز مصرفی

ویژگی های دیگر فیوز گازی

مقاومت در برابر خوردگی و زنگ زدگی
بررسی حجم جریان انسدادی
بررسی چگالی و دانسیته و مقدار جریان اضافه
تعیین مقاومت در برابر رطوبت
مقاومت در برابر مواد افزودنی در گاز
واکنش سریع
مقاومت در برابر حرارت
تعیین فشار

علت استفاده از فیوز گازی

• ایمنی بیشتر
• جلوگیری از بست و گسترش انفجار و آتش سوزی
• کاهش حداکثری خسارات مالی و جانی

تجربیات عملی
فیوز گازی را در شرکت های مهم توزیع گاز در سراسر جهان در خطوط لوله پلی اتیلنی و فلزی با موفقیت بکار برده اند. هزاران مورد نشت گاز وجود داشته که به دلیل استفاده از فیوز گاز مانع خطرات بزرگ شده است.

ایمنی: فیوز گاز مناسب ترین وسیله ایمن سازی برای جلوگیری از نشت گاز بعد از آسیب دیدن لوله های شبکه و انشعابات در زمان حفاری و موارد مشابه است.
کاهش خسارات: ادامه نشت گاز از زمان گزارش حادثه تا رسیدن گروه امدادی به محل حادثه مشاهده نشده است.

چند پارامتر مهم در انتخاب فیوز گازی
• سایز لوله محل نصب فیوز گازی
• مقدار مصرف وسایل گازسوز بر حسب متر مکعب در ساعت
• انتخاب محل نصب فیوز گازی
• فشار گاز مصرفی
• نوع اتصال فیوز گاز

مکان هایی که میتوان فیوز گازی را نصب کرد
• بر روی شبکه اصلی گاز
• بلافاصله بعد از ایستگاه های گاز
• بعد از شیر نصب شده روی علمک
• بعد از کنتور ورودی گاز ساختمان
• بعد از شیر انشعاب واحدهای جداگانه یک مجتمع
• در محل انشعاب وسایل گازسوز

نصب فیوز گازی و الزامات آن

در آماده کردن ونصب فیوز گازی مواردی که در زیر گفته می شود مهم است.
جهت فلش بر روی فیوز گازی نشان دهنده جهت جریان گاز می باشد. فیوز را طوری نصب کنید که فلش با جریان گاز هم جهت باشد.

در صورتی که قرار است فیوز گاز را روی سیستمی که قبلا اجرا شده نصب کنید موارد زیر مهم است.
توجه کنید که لوله ورودی و خروجی با ابزارهای مخصوص و کاملا عمود به طول لوله بریده شده باشد (کاملا گونیا بُر شده باشد) زیرا رعایت نکردن این مسئله باعث آسیب رساندن به مکانیزم داخلی فیوز می شود.
تمام پلیسه های ناشی از برش و تراش سطح لوله (چه فلزی چه پلی اتیلن) را تمیز کنید.
با پنبه تمیز و آغشته به استون بخش درونی اتصال الکتروفیوژن فیوز را تمیز کنید. (تنها در مورد فیوزهای پلی اتیلن)
توجه داشته باشید که اجسام خارجی داخل فیوز نباشد.
قبل از اینکه اتصال نهایی را انجام دهید دوباره جهت جریان را با فلش روی فیوز یا جهت فیوز مقایسه کنید.

موارد ایمنی که در هنگام نصب باید رعایت کنید:

هر نصاب باید کپسول اطفاء حریق ۷ کیلویی مؤثر بر روی شعله های گاز داشته و در طول عملیات نصب آماده برای بهره برداری باشد.
قبل از اینکه اقدامی انجام دهید ابتدا شیر اصلی گاز را بسته و کلیه شیرهای گاز ساختمان را باز کنید تا تمام گاز داخل لوله کشی خارج شود و حادثه ای رخ ندهد.
از تست کردن نشت گاز بوسیله شعله اجتناب کنید.
از حرارت دادن به فیوز گازی در هنگام نصب پرهیز کنید.

مبحث 17 ملی مقررات

5-7-4-17 تجهیزات ایمنی
در این مقررات شیر خودکار قطع گاز حساس در مقابل زلزله، آشکارساز گاز طبیعی و آشکارساز مونوکسید کربن به عنوان تجهیزات ایمنی برای سیستم لوله کشی گاز ساختمانها در نظر گرفته شده است. الزامات نصب این تجهیزات به شرح زیر است
1-5-7-4-17 نصب شیر خودكار قطع گاز حساس در مقابل زلزله در ابتدای لوله كشی گاز ساختمانهای آپارتمانی مسکونی بزرگ و ساختمانهای آپارتمانی عمومی و ساختمانهای خاص، بعد از شیر اصلی الزامی است.

2-5-7-4-17نصب آشکارساز گاز طبیعی و آشکارساز مونوکسید کربن در موتورخانه های ساختمانهای آپارتمانی مسکونی بزرگ و ساختمانهای آپارتمانی عمومی و ساختمانهای عمومی و ساختمانهای خاص الزامی است.

طبق تعاریف مبحث هفده مقررات ملی ساختمان شير خودكار قطع جريان گاز اضافی وسيله اي ايمني است كه در مسير لوله كشي گاز نصب شده و در صورت عبور جريان گاز بيش از حد تنظيم شده، جريان گاز را قطع مي نمايد .اصطلاحا این قطعه را فیوز گازی می نامند. در یک سایز معین، فیوز گازی برحسب دبی جریان گاز عبوری از آن دارای انواع مختلفی است. فیوز گازی در داخل کشور از فشار 1.4 پوند تا 60 پوند بر اینچ مربع و از سایز 1.2 اینچ یا 8 اینچ بصورت سر شیلنگی، رزوه ای ،مهره ماسوره ای و فلنجی تولید و یا وارد می شود.

اگر هدف حفاظت کل سیستم لوله کشی گاز باشد این قطعه بایستی پس از کنتور نصب شود. معمولا با توجه به میزان مصرف کل گاز یک فیوز گازی حساس به مقدار بیشتر مقدار مصرف کل انتخاب و در محل مربوطه نصب می گردد. هرگاه لوله اصلی گاز به هر دلیل دچار حادثه گردد و برداشت گاز از این لوله بیش از مقدار طراحی شده( مصرف کل) باشد ، این فیوز توانایی قطع جریان گاز را خواهد داشت.ذکر این نکته ضروری است که میزان ظرفیت عبوری گاز در لوله معمولا از میزان مصرف طراحی برای دستگاه گاز سوز بیشتر است.

اگر هدف حفاظت شیر مصرف دستگاه گاز سوز باشد در کنار آن شیر مصرف یک فیوز گازی تعبیه می گردد. هر گاه به هر دلیل از جمله بریدگی در شلنگ اتصال شیر مصرف به دستگاه گاز سوز حادثه ای رخ دهد و میزان گاز خروجی از لوله گاز بیش از مقدار طراحی شده برای دستگاه گاز سوز باشد این فیوز عمل کرده جریان گاز را مسدود می کند.

نصب فیوز گازی
بسته به انواع فیوزهای گازی «رزوه یا سرشلنگی یا فلنچی» راه های نصب آنها نیز متفاوت است.

1- فیوز رزوه ای :

محل نصب : ورودی آپارتمانها ، مشعل های موتورخانه ، روشنایی و شومینه ها
کنترل کننده پارگی و یا دررفتگی و یا شکستگی کل شبکه گاز واحد آپارتمان و لوله های گاز و اتصالات فلزی

2- فیوز سرشیلنگی

موارد استفاده : وسایل گازسوز (اجاق گاز – بخاری – آبگرم کن زمینی و …)
محل نصب : بعد از شیر گاز مصرف کننده
عملکرد : کنترل پارگی و دررفتگی شیلنگ گاز مصرف کننده

3- فیوز اسپول فلنجی

این فیوز گازی بلافاصله بعد از ایستگاه های گاز و بعد از کنتور و بر روی شبکه اصلی گاز نصب می شود و عملکرد این فیوز به این منوال است که جریان گاز را در صورت پارگی و دررفتگی و یا شکستگی کل شبکه گاز فشار قوی و فشار ضعیف فلزی و پلی اتیلنی، به صورت اتوماتیک قطع می کند
در صورتی که فشار گاز مصرفی و یا بالاتر باشد، در مهندسی شرکت ملی گاز، فیوز گازی اسپول فلنچی با (بای پس) لازم شده است و دلیل این امر این است که استفاده از بای پس باعث می شود زمانی که شکستگی یا مشکلی در مسیر لوله کشی سیال گاز رخ داده باشد، پس از رفع عیوب و تعمیرات، با استفاده از این مکانیسم دوباره جریان گاز وارد مدار می شود و این اطمینان را می دهد که حرکت سیال متوقف نخواهد شد.

محل نصب : روی شبکه اصلی گاز
عملکرد : کنترل پارگی و شکستگی شبکه گاز فشار قوی و ضعیف فلزی و پلی اتیلنی